โรคสมองเสื่อม แตกต่างจากอัลไซเมอร์อย่างไร?

โรคสมองเสื่อม (Dementia) คือภาวะการเสื่อมของการทำงานของสมองที่พบได้บ่อยในผู้สูงอายุ โดยเฉพาะในช่วงอายุ 65 ปีขึ้นไป ผู้ป่วยจะมีปัญหาเกี่ยวกับ “ความจำ การตัดสินใจ ภาษา และพฤติกรรม” ที่แย่ลงเรื่อยๆ จนกระทบต่อการดำเนินชีวิตประจำวัน โดยไม่ใช่แค่อาการหลงลืมทั่วไป แต่เป็นการเสื่อมถอยของสมองที่เกิดจากโรคทางระบบประสาทหรือโครงสร้างสมองที่ผิดปกติ

ภาวะสมองเสื่อมในผู้สูงอายุ

ในกลุ่มผู้สูงวัย ภาวะนี้จะค่อยๆ พัฒนา เริ่มจากลืมชื่อคนใกล้ชิด หลงทางในที่คุ้นเคย ไปจนถึงอารมณ์แปรปรวน หงุดหงิดง่าย และในบางรายอาจมี “อาการเห็นภาพหลอนในผู้สูงอายุ” ซึ่งต้องได้รับการดูแลอย่างใกล้ชิด

สมองเสื่อมกับอัลไซเมอร์ต่างกันอย่างไร?

หลายคนมักสับสนระหว่าง “สมองเสื่อม” และ “อัลไซเมอร์” ซึ่งความจริงแล้ว

สมองเสื่อม (Dementia)	อัลไซเมอร์ (Alzheimer’s Disease)
คือ “กลุ่มอาการ” จากโรคใดๆ ที่ทำให้สมองเสื่อม	เป็น “หนึ่งในสาเหตุ” ที่พบบ่อยที่สุดของสมองเสื่อม
เกิดได้จากหลายโรค เช่น สมองขาดเลือด, พาร์กินสัน, วิตามินขาด	เกิดจากการสะสมของโปรตีนผิดปกติในสมอง
อาการเริ่มต้นหลากหลาย เช่น สมองเบลอ หลงลืม อารมณ์เปลี่ยน	เริ่มจากความจำระยะสั้นเสื่อมก่อน แล้วลามไปด้านอื่นๆ

Alzheimer คือชนิดหนึ่งของ Dementia แต่ไม่ใช่ทั้งหมด

ศัพท์ที่ควรรู้

Dementia (ภาวะสมองเสื่อม) กลุ่มอาการที่ส่งผลต่อความจำ ภาษา การตัดสินใจ
Alzheimer’s Disease โรคที่ทำให้เกิด dementia ประเภทที่พบมากที่สุด
Amnesia ภาวะความจำเสื่อมแบบชั่วคราวหรือถาวรที่อาจไม่เกี่ยวกับอายุ
MCI (Mild Cognitive Impairment) ระยะเริ่มต้นก่อนพัฒนาเป็น dementia

โรคที่พบบ่อยในผู้สูงอายุ

สาเหตุของ โรคสมองเสื่อม ในผู้สูงอายุ และปัจจัยเสี่ยงที่ควรรู้

โรคสมองเสื่อมในผู้สูงอายุ เกิดจากอะไร?

โรคสมองเสื่อมไม่ได้เกิดจากสาเหตุเดียว แต่เป็นผลจาก หลายปัจจัยเสี่ยงสะสมกัน โดยเฉพาะเมื่ออายุมากขึ้น สมองเริ่มเสื่อมสภาพตามวัย บวกกับพฤติกรรมชีวิตที่ไม่เหมาะสม จึงยิ่งเร่งให้เกิดภาวะนี้เร็วขึ้น โดยแบ่งสาเหตุหลักได้

1. ปัจจัยภายในที่หลีกเลี่ยงไม่ได้

อายุที่มากขึ้น ความเสื่อมของเซลล์สมองตามธรรมชาติ โดยเฉพาะหลังอายุ 65 ปี
พันธุกรรม หากคนในครอบครัวเคยเป็นโรคสมองเสื่อมหรืออัลไซเมอร์ โอกาสเสี่ยงจะเพิ่มขึ้น
สมองฝ่อ (Brain Atrophy) ภาวะที่สมองหดเล็กลง ทำให้การเชื่อมต่อของเซลล์ประสาทลดลงอย่างต่อเนื่อง ซึ่งพบได้ในโรคอัลไซเมอร์และสมองเสื่อมเกือบทุกชนิด

2. ปัจจัยพฤติกรรมและไลฟ์สไตล์ที่สามารถควบคุมได้

ไม่ออกกำลังกาย สมองต้องการออกซิเจนจากเลือด เมื่อการไหลเวียนเลือดไม่ดี สมองก็เสื่อมไวขึ้น
พักผ่อนไม่เพียงพอ การนอนหลับน้อยหรือหลับไม่ลึกส่งผลต่อ “การจัดระเบียบความจำ” ของสมองในแต่ละวัน
เครียดสะสม ความเครียดเรื้อรังทำให้สมองหลั่งฮอร์โมนที่ทำลายเซลล์ประสาท
ขาดวิตามินบำรุงสมอง เช่น วิตามิน B12, Omega-3 ซึ่งจำเป็นต่อระบบประสาท
พฤติกรรมเสี่ยงอื่นๆ เช่น การสูบบุหรี่ ดื่มแอลกอฮอล์ หรือไม่กระตุ้นสมองด้วยกิจกรรมสร้างสรรค์

สาเหตุสะสมเหล่านี้ อาจทำให้เกิดอาการลืมง่าย ขี้ลืมบ่อย จนพัฒนาเป็นโรคสมองเสื่อม

การเข้าใจปัจจัยเสี่ยงเหล่านี้ตั้งแต่เนิ่นๆ ช่วยให้สามารถวางแผน ชะลอภาวะสมองเสื่อม ได้อย่างมีประสิทธิภาพ ทั้งสำหรับตัวเองและคนในครอบครัว

อาการของสมองเสื่อมในผู้สูงอายุ รู้เร็ว ป้องกันได้

อาการของ โรคสมองเสื่อม (Dementia) มักเริ่มจากเล็กน้อยแล้วค่อยๆ แย่ลงเรื่อยๆ จนกระทบต่อการดำรงชีวิตประจำวัน โดยเฉพาะในผู้สูงวัย หากสังเกตพบสัญญาณเหล่านี้ตั้งแต่เนิ่นๆ จะสามารถวางแผนการดูแลได้ดีขึ้น

1. อาการเบื้องต้นที่ควรสังเกต

ลืมเรื่องสำคัญซ้ำๆ เช่น ลืมชื่อคนใกล้ชิด ลืมนัด
จำที่อยู่ไม่ได้ หลงทางในที่คุ้นเคย
ความจำระยะสั้นแย่ลง แต่ยังจำเรื่องเก่าได้ดี
สมองเบลอ คิดช้าลง มีปัญหาด้านการตัดสินใจ
ขี้หลงขี้ลืมโดยไม่มีสาเหตุ เช่น หาของไม่เจอแต่โทษคนอื่น

2. อาการพฤติกรรมและอารมณ์

หงุดหงิดง่าย อารมณ์เปลี่ยนแปลงรวดเร็ว
ซึมเศร้า วิตกกังวล หรือถอนตัวจากสังคม
อาจมี “อาการเห็นภาพหลอนในผู้สูงอายุ” ซึ่งอาจทำให้ผู้ป่วยหวาดกลัว หรือระแวง

3. สมองเสื่อมมีกี่ระยะ?

โรคสมองเสื่อมแบ่งได้เป็น 3 ระยะหลัก

ระยะ	ลักษณะอาการ
ระยะเริ่มต้น	ลืมง่าย สับสนเล็กน้อย ยังสามารถใช้ชีวิตได้เอง
ระยะกลาง	ต้องการผู้ดูแลมากขึ้น หลงเวลา หลงสถานที่ เริ่มมีพฤติกรรมแปลก
ระยะรุนแรง	สูญเสียการสื่อสาร เดินไม่ได้ ไม่จำใครเลย ต้องการดูแลตลอด 24 ชม.

หมายเหตุ ผู้ป่วยบางรายอาจใช้เวลา 5–10 ปีกว่าจะเข้าสู่ระยะสุดท้าย ขึ้นอยู่กับสุขภาพโดยรวมและการดูแล

ตรวจสมองเสื่อมที่ไหน? วิธีประเมินภาวะสมองเสื่อมเบื้องต้น

โรคสมองเสื่อม ไม่สามารถรักษาให้หายขาดได้ แต่สามารถ ชะลออาการ ได้หากตรวจพบแต่เนิ่นๆ การวินิจฉัยตั้งแต่ระยะแรกจะช่วยให้ผู้ป่วยและครอบครัวสามารถวางแผนการดูแลได้อย่างมีคุณภาพ และลดความเครียดทั้งสองฝ่าย

1. แบบประเมินภาวะสมองเสื่อมเบื้องต้นที่ใช้ทั่วไป

Mini-Mental State Examination (MMSE) ประเมินความจำ การคิด การใช้ภาษา และการรับรู้ทิศทาง
MoCA Test (Montreal Cognitive Assessment) ใช้ตรวจภาวะ MCI (Mild Cognitive Impairment) ซึ่งเป็นระยะเริ่มต้นก่อนสมองเสื่อมเต็มรูปแบบ
แบบทดสอบอัลไซเมอร์เบื้องต้น (แบบสอบถามจากแพทย์หรือแอปพลิเคชันสุขภาพบางประเภท)

🔎 คำที่เกี่ยวข้อง: mci คือโรค, แบบทดสอบอัลไซเมอร์, alzheimer disease คือ

2. ตรวจสุขภาพสมองได้ที่ไหน?

โรงพยาบาลรัฐและเอกชน ที่มีแผนกประสาทวิทยา เช่น ศิริราช, รามาธิบดี, สมิติเวช, กรุงเทพ, BNH
ศูนย์เวชศาสตร์ผู้สูงอายุ ในโรงพยาบาลประจำจังหวัด
โรงพยาบาลสมองเฉพาะทาง ที่ให้บริการการสแกนสมอง (MRI, CT Scan) และการประเมินโดยนักจิตวิทยาหรือจิตแพทย์

แนะนำให้ค้นคำว่า โรงพยาบาลสมองที่ดีที่สุด เพื่อเปรียบเทียบสถานที่ให้บริการ

3. พบแพทย์เฉพาะทางด้านใด?

ผู้ป่วยที่สงสัยว่าจะมีภาวะสมองเสื่อมควรพบ

แพทย์อายุรกรรมประสาท (Neurologist) เชี่ยวชาญด้านสมอง ระบบประสาท และโรคอัลไซเมอร์
จิตแพทย์ผู้สูงอายุ หากมีอาการด้านอารมณ์ร่วม เช่น หดหู่ เห็นภาพหลอน
นักจิตวิทยาคลินิก ประเมินความสามารถทางสมองด้วยแบบทดสอบมาตรฐาน

วิธีดูแลผู้สูงอายุที่มีภาวะสมองเสื่อม เคล็ดลับ ฝึกสมอง อาหารเสริม และคำแนะนำสำหรับผู้ดูแล

ผู้สูงอายุที่มีภาวะสมองเสื่อม ต้องการการดูแลที่เข้าใจทั้งด้านร่างกาย อารมณ์ และพฤติกรรม การดูแลที่ดีไม่ใช่แค่ “เฝ้าดู” แต่คือการ “มีส่วนร่วม” กับชีวิตของเขาในทุกวัน

1. เคล็ดลับการดูแลผู้สูงอายุที่หลงลืม

พูดคุยอย่างใจเย็น ใช้ประโยคสั้นและชัดเจน
หลีกเลี่ยงการโต้เถียงเมื่อผู้สูงอายุจำผิด
จัดสิ่งแวดล้อมให้ปลอดภัย เช่น ล็อกประตู ลบมุมแหลม
ใช้ “ภาพถ่าย” หรือ “ป้ายข้อความ” ช่วยเตือนความจำในบ้าน

2. เทคนิคฝึกสมองให้ยังแอคทีฟ

จัดกิจกรรมง่ายๆ เช่น ต่อจิ๊กซอว์ วาดภาพ ฟังเพลงเก่า
เล่นเกมที่กระตุ้นสมอง เช่น เกมจับคู่ เกมตัวเลขง่ายๆ
ใช้แบบฝึกหัดความจำ เช่น ท่องเบอร์โทรศัพท์ หรือชื่อคนในรูป

3. วิตามินและอาหารเสริมบำรุงสมอง

วิตามิน B12 ช่วยเรื่องระบบประสาทและความจำ
โอเมก้า-3 (DHA/EPA) จากปลาทะเล น้ำมันปลาหรือน้ำมันสกัด
วิตามิน E และ C ช่วยต้านอนุมูลอิสระ ลดการอักเสบในสมอง
เลือกอาหารที่ดีต่อสมอง เช่น ถั่ว อะโวคาโด บลูเบอร์รี

4. คำแนะนำสำหรับผู้ดูแล

ฝึกความอดทนและความเข้าใจ เพราะผู้ป่วยอาจพูดซ้ำ/ถามซ้ำ
อย่ากดดัน ให้กำลังใจและชมเมื่อทำสิ่งที่ถูกต้อง
หาเวลาให้ตัวเองพักบ้าง ลดความเหนื่อยล้าและภาวะเครียดของผู้ดูแล
หากดูแลลำบาก ควรพิจารณาบริการผู้ดูแลผู้สูงอายุถึงบ้าน

วิธีป้องกันภาวะสมองเสื่อม ชะลออาการด้วยอาหาร เกมฝึกสมอง และพฤติกรรมประจำวัน

แม้ โรคสมองเสื่อม จะไม่มีวิธีรักษาให้หายขาด แต่สามารถ ชะลอการเสื่อมของเซลล์สมอง ได้ หากเริ่มดูแลตัวเองอย่างเหมาะสมตั้งแต่วันนี้ โดยเฉพาะในกลุ่มวัยกลางคนและผู้สูงอายุ

1. พฤติกรรมประจำวันช่วยชะลอสมองเสื่อม

นอนหลับให้เพียงพอ สมองต้องการพักผ่อนเพื่อฟื้นฟูระบบความจำ
ลดความเครียด ฝึกสมาธิหรือหากิจกรรมคลายเครียด
กระตุ้นสมองสม่ำเสมอ เช่น การอ่านหนังสือ เล่นเกมท้าทายความคิด หรือฝึกใช้มือข้างไม่ถนัด
หลีกเลี่ยงพฤติกรรมเสี่ยง เช่น สูบบุหรี่ ดื่มหนัก ขาดการเคลื่อนไหว

2. อาหารที่ดีต่อสมองและระบบประสาท

โอเมก้า-3 พบในปลาแซลมอน ปลาทู น้ำมันปลา ช่วยบำรุงเยื่อหุ้มเซลล์สมอง
วิตามิน B, E, D บำรุงระบบประสาทและป้องกันการอักเสบในสมอง
ผัก-ผลไม้ตระกูลเบอร์รี่ ต้านอนุมูลอิสระ ลดความเสี่ยงสมองเสื่อม
ถั่วเปลือกแข็ง ธัญพืชไม่ขัดสี เพิ่มพลังงานให้สมองทำงานได้ดีขึ้น

3. เกมฝึกสมองและกิจกรรมส่งเสริมความจำ

เกมจับคู่ความจำ / Sudoku / Puzzle กระตุ้นการใช้สมองซีกซ้าย-ขวา
ฝึกจำสิ่งใหม่ๆ ทุกวัน เช่น รายการของใช้, คำศัพท์ใหม่
กิจกรรมสันทนาการ ร้องเพลงเก่า, เล่านิทาน, วาดภาพ ฯลฯ
ฝึกใช้เทคโนโลยีง่ายๆ เช่น วิดีโอคอล อ่านข่าวออนไลน์

แหล่งอ้างอิง

Alzheimer’s Association. “What Is Dementia?” (2023). https://www.alz.org
WHO (World Health Organization). “Dementia Fact Sheet” (Updated 2023).
Mayo Clinic. “Alzheimer’s disease – Symptoms and causes.”

คำถามที่พบบ่อย (FAQ) เกี่ยวกับโรคหัวใจในผู้สูงอายุ

1. สมองเสื่อมกับอัลไซเมอร์ ต่างกันไหม?

ใช่ครับ ต่างกัน!

สมองเสื่อม (Dementia) คือ “กลุ่มอาการ” ที่เกิดจากการทำงานของสมองถดถอย เช่น ความจำเสื่อม การตัดสินใจแย่ลง
อัลไซเมอร์ (Alzheimer’s) คือ “โรคหนึ่ง” ที่ทำให้เกิดภาวะสมองเสื่อม และเป็นสาเหตุอันดับ 1 ของ Dementia ในผู้สูงอายุ

2. ผู้ป่วยสมองเสื่อมอยู่กับโรคนี้ได้นานแค่ไหน?

ขึ้นอยู่กับประเภทของโรค อายุ และการดูแล โดยเฉลี่ยแล้ว

ผู้ป่วยอัลไซเมอร์ จะอยู่ได้ 8–10 ปีหลังการวินิจฉัย
ในกรณีระยะสุดท้าย อาจอยู่ได้เพียง 2–4 ปี หากไม่ได้รับการดูแลอย่างเหมาะสม

3. ผู้ป่วยติดเตียง จะมีภาวะสมองเสื่อมร่วมด้วยไหม?

มีโอกาสสูงมากครับ ผู้สูงอายุที่นอนติดเตียงนานๆ

ขาดการกระตุ้นสมอง → เสี่ยงเกิดภาวะสมองเสื่อม
การขาดกิจกรรมหรือการสื่อสาร → ทำให้เสื่อมเร็วยิ่งขึ้น
จึงแนะนำให้มี “การฝึกสมองเบื้องต้น” แม้ในผู้ป่วยที่เคลื่อนไหวไม่ได้

4. อาการหลงลืมแบบไหนที่ควรไปพบแพทย์?

หากคุณหรือคนในครอบครัวมีอาการเหล่านี้ ควรรีบไปพบแพทย์เฉพาะทางทันที

ลืมเรื่องที่เพิ่งเกิดซ้ำๆ
หลงชื่อคนในครอบครัว
พฤติกรรมเปลี่ยน เช่น หงุดหงิดเกินปกติ
หลงทางในที่คุ้นเคย
พูดจาไม่รู้เรื่อง สับสนเวลา/สถานที่

5. บริการดูแลผู้สูงอายุที่มีภาวะสมองเสื่อม สำคัญอย่างไร?

ผู้สูงอายุที่มีภาวะสมองเสื่อมต้องการการดูแลแบบเฉพาะทาง ทั้งด้านร่างกาย อารมณ์ และจิตใจ ซึ่งแตกต่างจากผู้สูงวัยทั่วไป บริการดูแลถึงบ้านจึงเป็นทางเลือกที่ช่วยให้ครอบครัวดูแลคนที่คุณรักได้ใกล้ชิด พร้อมทั้งมีผู้เชี่ยวชาญคอยช่วยเหลืออย่างมืออาชีพ

🏠 แนะนำบริการดูแลถึงบ้านโดย NeedNurseGroup

NeedNurseGroup ให้บริการ จัดส่งผู้ดูแลผู้สูงอายุที่มีภาวะสมองเสื่อมถึงบ้าน โดยคัดเลือกเจ้าหน้าที่ที่มีความรู้เรื่องอัลไซเมอร์ ความจำเสื่อม และภาวะผู้ป่วยติดเตียง

✅ ตัวอย่างบริการ

ดูแลกิจวัตรประจำวัน อาบน้ำ เปลี่ยนเสื้อผ้า ให้อาหาร
ช่วยทำกายภาพเบื้องต้น กระตุ้นสมองผ่านกิจกรรม
เฝ้าระวังอาการซึมเศร้า หงุดหงิด หรือสับสนในผู้ป่วย
รายงานอาการให้ญาติหรือแพทย์ทราบอย่างต่อเนื่อง

🔗 ดูรายละเอียดเพิ่มเติม 👉 บริการดูแลผู้สูงอายุ NeedNurseGroup

🌟 จุดเด่นของการดูแลโดยมืออาชีพ

✨ ผ่านการอบรมเฉพาะด้านสมองเสื่อมและผู้สูงอายุ
✨ สื่อสารกับผู้ป่วยอย่างเข้าใจ ลดการโต้เถียงหรือกดดัน
✨ ปรับกิจกรรมตามสภาพร่างกายและจิตใจผู้ป่วยรายบุคคล
✨ ช่วยให้ครอบครัวมีเวลาและความสบายใจมากขึ้น

สอบถามข้อมูลเพิ่มเติมเกี่ยวกับการดูแลสุขภาพผู้สูงอายุ ได้ที่ NeedNurseGroup โทร. 081-924-2635 / 082-791-6559 หรือ LINE. @NeedNurse